تروما یک نوع واکنش احساسی در مقابله با حوادث وحشتناکی مانند تصادف، تجاوز جنسی و یا بلایای طبیعی می‌باشد. بلافاصله پس از رویداد حادثه واکنش‌هایی مانند شوک و انکار ممکن است به وجود بیاید، واکنش‌هایی که در طولانی مدت رخ می‌دهد شامل بروز احساسات غیرقابل پیش بینی، بازگشت به گذشته و تکرار حادثه در ذهن، روابط متشنج و حتی بروز علائم فیزیکی مانند سردرد و یا حالت تهوع می‌باشد.
بیش تر بخوانید : همه چیز درباره افسردگی
این واکنش‌ها کاملا طبیعی می‌باشند اما ممکن است برای برخی از افراد منجر به بروز مشکلاتی شوند که ادامه‌ی روند زندگی روزمره را برای آنها مشکل نماید. در این میان روانشناسان می‌توانند به افرادی که درگیر تروما بوده‌اند برای مدیریت احساسات و بازگشت به زندگی معمول کمک نمایند. در ادامه‌ی مقاله به بررسی تروما، علل، علائم و درمان آن می‌پردازیم.
چه عواملی که سبب تروما می شوند؟
برخی از عواملی که ممکن است منجر به تروما شود عبارتند از :
رخداد حادثه‌ای ناگهانی
این عامل می تواند مانند تصادف، جراحت و یا حمله‌ی خشونت آمیز به خصوص در مواردی که به صورت ناگهانی در دوران کودکی اتفاق بیفتد، مانند : ربوده شدن، تجاوز
استرس مداوم
مانند زندگی در منطقه‌ای که مملو از جنایت، حمله و درگیری است، مبارزه با یک بیماری خطرناک، تجربه رویدادهای آسیب زا که به صورت مکرر اتفاق می‌افتد مانند تحت خشونت خانگی یا قلدری بودن، جنگ
آسیب‌هایی که عمدتا نادیده گرفته می‌شوند
مانند جراحی (به ویژه در 3 سال اول زندگی)، مرگ ناگهانی یکی از عزیزان، اتمام یک رابطه‌ی عاطفی مهم، تجربه‌ی یک اتفاق تحقیر آمیز یا ناامید کننده به خصوص اگر شخص عمداً تحت ظلم واقع شده باشد، مقابله با آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی، حوادث تروریستی، سقوط هواپیما
علائم ترومای عاطفی و روانی
علائم تروما با توجه به عوامل مختلف ممکن است به صورت خفیف و یا شدید بروز پیدا نماید. برخی از عواملی که بر شدت علائم تاثیر می‌گذارند عبارتند از :
- ویژگی تروما
- سایر شرایط یا بیماری‌های روانی بیمار
- سابقه مواجهه قبلی با رویدادهای آسیب زا
- سابقه‌ی فرد در کنترل و مدیریت احساسات در مقابله با هر گونه حادثه‌ای
استرس‌های شدیدی که پس از یک حادثه‌ی تلخ به وجود می‌آیند به عنوان ترومای احساسی و عاطفی شناخته می‌شوند. برخی از احساساتی که بیمار پس از تروما ممکن است تجربه نماید عبارت است از :
- شرم
- انکار
- گیجی
- احساس گناه
- اضطراب مداوم
- عدم اعتماد به دیگران
- بی‌احساسی نسبت به همه چیز
- احساس غمگینی و انزوا با بروز کوچکترین مشکل
- طغیان احساسات به دلیل یادآوری حوادث رخ داده
- احساس خطر و درماندگی
- عدم احساس امنیت
- کابوس‌های شبانه
- مشکل در تمرکز
- افسردگی
- ناامیدی
بیش تر بخوانید : افسردگی در نوجوانان
علائم جسمانی که همراه با تروما بروز پیدا می‌کند
تروما علاوه بر آسیب‌های روحی ممکن است منجر به بروز علائم جسمانی شود که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- سردرد
- علائم گوارشی
- خستگی
- تپش قلب
- تعریق
- تکان های ناگهانی
انواع تروما
- ترومای حاد : به دلیل یک اتفاق استرس زا و خطرناک رخ می‌دهد
- ترومای مزمن : به دلیل آسیب‌های ناشی از حوادث استرس آور به صورت مکرر و طولانی ایجاد می‌شود مانند تجربه خشونت خانگی یا کودک آزاری
- ترومای پیچیده : به دلیل آسیب ناشی از وقوع چندین اتفاق ایجاد می‌شود
- ترومای ثانویه : ترومای ثانویه شکلی از تروما است که به دلیل تماس نزدیک با فردی که دچار تروما بوده است ایجاد می‌شود. این تروما معمولاً در اعضا خانواده و یا افرادی که با فرد آسیب دیده در ارتباط نزدیک هستند ایجاد می‌شود.
درمان تروما
واکنش افراد در مقابله با حوادث آسیب زا یا تروما یکسان نیست، به عنوان مثال ممکن است اعضاء یک خانواده همگی یک واقعه تلخ مانند حمله تروریستی را شاهد باشند اما واکنش آنها در مقابله با این حادثه کاملا متفاوت باشد. با توجه به شدت علائم و ویژگی‌های شخصی بیمار روش‌های درمانی مقابله با تروما نیز مختلف خواهد بود.
در صورتی که علائم تروما خفیف باشد یا این علائم کمتر از 4 هفته طول بکشد نیازی به درمان خاصی نیست، بلکه باید فرد را تحت مراقبت قرار داد تا بتواند این دوره را طی نماید. حدود 70 درصد افرادی که یک آسیب را تجربه کرده‌اند بدون نیاز به هیچ درمانی بهبود می‌یابند اما در سایر موارد درمان‌های روانشناختی توسط یک پزشک متخصص نیاز می‌باشد که برخی از آنها عبارتند از :
درمان شناختی رفتاری
به بیمار کمک می‌نماید تا الگوهای فکری خود را در جهت مدیریت و پذیرش حوادث رخ داده تغییر دهد.
درمان‌های جسمی
در این روش روانشناس به بیمار کمک می‌نماید تا با کمک تکنیک‌های جسمی ذهن و بدن را در پردازش مجدد حادثه بازیابی نماید.
دارودرمانی : دارو به تنهایی هیچ گاه نمی‌تواند علائم پس از تروما را درمان نماید اما در کنار درمان‌های روان شناحتی و جلسات مشاوره می‌تواند در کنترل علائمی مانند افسردگی، اضطراب و یا درمان اختلالات خواب به بیمار کمک نماید.
به طور میانگین 8 تا 12 جلسه روان درمانی جهت مقابله با حوادث آسیب زا لازم می‌باشد تا بیمار بتواند فعالیت‌های عادی روزمره‌ی خود را از سر بگیرد.
در کنار جلسات روان درمانی حمایت خانواده و دوستان از فرد آسیب دیده می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
