اختلال وسواس فکری-عملی دارای الگویی از افکار و ترس های ناخواسته است که شما را به انجام رفتارهای تکراری (اجبار) سوق می دهد. این وسواس‌ها و اجبارها در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کنند و باعث ناراحتی قابل توجهی می‌شوند. همچنین ممکن است سبب افسردگی در افراد شود. برای آشنایی بیش تر با این اختلال و راه های درمان آن با ما همراه باشید.
انواع اختلال وسواس
اختلال وسواس فکری-عملی یک بیماری روانی است که فرد را دچار اضطراب مزمن و طولانی مدت می‌کند و نهایتا او را در یک چرخه دائمی از وسواس ها و اجبارهای مکرر قرارمی‌دهد. این اختلال به دو بخش تقسیم می‌شود:
وسواس فکری
افراد مبتلا به وسواس فکری دارای ترس های تکراری و ناراحت کننده ای هستند که قابل کنترل نیستند. این افکار وسواسی باعث ایجاد اضطراب شدید در فرد می شود.
وسواس عملی
افراد دارای اختلال برای کنترل وسواس و اضطراب، رفتارها و عادات روزمره خاصی را برای خود ایجاد می‌کنند و با اینکه از انجام این رفتارها لذت نمی‌برند و علاقه‌ای به انجام آن ندارند، آن را به طور مکرر انجام می دهند. این افراد هرچه در تلاش برای اجتناب از این عادات و رفتارها باشند، باز هم برای کنترل اضطراب خود آنها را انجام داده و این چرخه اضطراب همینطور ادامه پیدا می‌کند.
چه کسانی به اختلال وسواس فکری-عملی مبتلا می شوند؟
هر فرد در مقطعی دچار وسواس می شود؛ برای مثال، برخی اوقات ممکن است قفل درها یا اجاق گاز دوبار چک شود یا برخی افراد نیز به مرتب بودن وسایل علاقه دارند. با این حال اختلال وسواس فکری-عملی شدیدتر است، به این شکل که فرد ممکن است ساعاتی از روز را درگیر آن باشد و در زندگی روزمره او اختلال ایجاد شود.
این اختلال نسبتا شایع بوده و حدود 1٪ از جمعیت را تحت تأثیر قرار می دهد. این در میان افراد از هر نژاد و پیشینه و جسنیتی اتفاق می افتد و علائم آن معمولاً در سنین کم ، از کودکی تا اوایل بزرگسالی، بروز می‌کند.
چه عواملی سبب اختلال وسواس فکری – عملی می شود؟
علت بروز این اختلال به طور دقیق مشخص نیست اما برخی عوامل یا شرایط می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- تغییرات در وضعیت زندگی، مثل نقل مکان، ازدواج یا طلاق و شروع مدرسه یا شغل جدید
- مرگ یکی از عزیزان یا آسیب های عاطفی مشابه
- سابقه هرنوع آزار یا بدرفتاری
- بیماری سطح پایین سروتونین
- بیش فعالی در نواحی مغز
- مشکلات در مدرسه یا محل کار
- مشکل در روابط عاطفی
بیش تر بخوانید : افسردگی پس از مهاجرت
علائم وسواس فکری-عملی چیست؟
علائم این اختلال شامل وسواس های فکری و عملی است که در فعالیت های روزمره ایجاد مشکل می کند. برای مثال، این علائم می‌توانند فرد را از رسیدن به موقع سر کار باز دارند. افراد مبتلا به اختلال فکری-عملی ممکن است از مشکل خود آگاه باشند اما توانایی متوقف کردن آن را نداشته باشند.
علائم وسواس فکری
این وسواس معمولا نشانه‌هایی، مانند ترس از میکروب، حساس بودن به تقارن، یا افکار مزاحم در مورد آسیب رساندن به خود یا دیگران دارد. علائم کلی به شرح زیر است:
- عدم تمایل به لمس چیزهایی که دیگران لمس کرده اند
- اضطراب زمانی که اشیاء به شکل درستی قرار نمی گیرند
- اضطراب از قفل نکردن در یا خاموش نکردن چراغ
- افکار تکراری برای انجام کارهایی که فرد نمی‌خواهد آنها را انجام دهد.
علائم وسواس عملی
نشانه های این وسواس بسیار قابل توجه است و فرد ممکن است گمان کند که انجام بعضی اعمال به‌اجبار، استرس را از بین می برد، اما تأثیر آن موقتی بوده و به انجام دوباره آن کار منجر می‌شود. این اعمال می‌تواند شامل موارد زیر باشند:
- شستن بیش از حد دست ها با وجود تمیز بودن آنها
- چیدمان اشیا به شکل دقیق، حتی زمانی که احتیاجی به آن نیست
- چک کردن مکرر درها، اجاق گاز یا چیزهای دیگر برای اطمینان از خاموش بودن آنها
- تکرار یا شمارش یک کلمه یا عبارت
اختلال وسواس فکری-عملی چگونه تشخیص داده می شود؟
این اختلال در هیچ آزمایشی مشخص نمی‌شود اما فرد متخصص می‌تواند با توجه به علائم فرد، این اختلال را تشخیص دهد.
عوامل موثر در تشخیص این اختلال عبارتند از:
- فرد دارای وسواس فکری، عملی یا هر دو است.
- فرد بیشتر از یک ساعت در روز درگیر وسواس های خود است.
- وسواس فکری یا عملی بر زندگی روزمره فرد به طرز قابل توجهی تاثیر می‌گذارد.
- علائم اختلال روانی دیگری را نشان نمی‌دهد.(مانند اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال خوردن)
بیش تر بخوانید : افسردگی پس از ازدواج
درمان اختلال وسواس فکری-عملی
درصورتی که علائم این اختلال در روزمره فرد ایجاد مشکل کند، باید حتما اقدام به درمان تحت یک مرکز مشاور خوب و یا روان درمان خوب انجام گیرد. روش‌های درمانی اصلی شامل موارد زیر است :
- درمان شناختی- رفتاری (CBT): این درمان نوعی روان درمانی است که در آن فرد با یک درمانگر صحبت کرده و افکار و احساسات خود را بررسی می‌کند. با پیگیری روند درمان، می‌توان عادت‌های منفی را متوقف کرده و عادات دیگری را جایگزین آن کرد.
- داروها: داروهایی مثل مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) و ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای می‌توانند سطح سروتونین را افزایش داده و کمک‌کننده باشند. برخی از این داروها عبارتند از:
- کلومیپرامین
- فلوکستین
- فلووکسامین
- پاروکستین
- سرترالین
- پیشگیری از رویارویی و پاسخ (EX/RP): در این روش درمانی، با اضطراب مواجه شده و سپس از پاسخ اجباری به موقعیت جلوگیری می‌شود. برای مثال، متخصص ممکن است از فرد بخواهد که اشیاء کثیف را لمس کرده، اما مانع شست دست‌ها شود.
علائم این اختلال به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند و همچنین، ممکن است با بیماری های دیگری همراه شود که این بیماری‌ها شامل اسکیزوفرنی، اضطراب، اختلال تیک و اختلال وسواس فکری-عملی پس از زایمان می‌شوند. تمام بیماری ها قابلیت بهبود دارند اما باید بدانید که هیچ کدام به خودی خود از بین نمی‌روند و حتما نیاز به استفاده از روش‌های درمانی دارند. در اختلال وسواس فکری-عملی، برای بهبود عملکرد فرد، لازم است که او نسبت به هرگونه وسواس فکری و عملی و تاثیر آن بر زندگی خود صادق بوده و درصورت نیاز، مصرف داروها را جدی بگیرد. با عمل به موارد گفته شده، می‌توان به طرز چشمگیری علائم بیماری را بهبود داده و احساس بهتری در فرد ایجاد کرد.
https://www.healthline.com/health/ocd/social-signs#ocpd-vs-ocd
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9490-obsessive-compulsive-disorder